Belangenorganisatie die zich inzet voor zorgontvangers en mantelzorgers
Mantelzorg in perspectief
De overheid
De term mantelzorg,
De term mantelzorg werd in de jaren zeventig geïntroduceerd om de empirische werkelijkheid te beschrijven waarin zorg werd verleend binnen het sociaal netwerk van familie of buurt. Omdat deze zorg tot stand kwam vanuit een emotionele betrokkenheid en plaatsvond in een vertrouwde omgeving werd ze geassocieerd met warmte en veiligheid; een mantel. Pas jaren later zou mantelzorg worden verbonden met het idee van verantwoordelijkheid en nu, anno 2016, dus met plicht. Deze ontwikkeling heeft alles te maken met de wijze waarop de term is opgepakt door de politiek in de jaren tachtig en daarna.
Mantelzorg leek een antwoord te kunnen bieden op verschillende politieke en maatschappelijke uitdagingen zoals de alsmaar stijgende zorgkosten en de afnemende sociale cohesie. Naast empirische werkelijkheid is mantelzorg hierdoor geworden tot een beleidsrealiteit en een politieke-strategische constructie.
De overheid,
De overheid heeft de verplichting om het recht op gezondheid en een aantal andere grondrechten te bevorderen, beschermen en verwezenlijken. Iedereen in Nederland heeft het recht op de hoogst mogelijke standaard van gezondheid en daarmee op gezondheidszorg.
Bij de bevordering van de gezondheid van mensen spelen verschillende mensenrechten een rol. Het 'recht op zorg voor de gezondheid' is vastgelegd in het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (IVESCR), het Europees Sociaal Handvest (ESH) en het Grondrechtenhandvest van de Europese Unie.
Voor de Nederlandse staat betekent dit recht een verplichting om te zorgen voor een kwalitatief goed stelsel van gezondheidszorg. Medische voorzieningen, medicijnen, behandelingen en medisch personeel moeten voor iedereen die dat nodig heeft toegankelijk, beschikbaar, aanvaardbaar en van goede kwaliteit zijn. Het recht op gezondheid omvat voor de staat eveneens de verantwoordelijkheid om de gezondheid van alle inwoners te beschermen en te bevorderen.
Beleid,
Beleid Wat wordt verstaan onder mantelzorg? Mantelzorg is de zorg voor chronisch zieken, gehandicapten en hulpbehoevenden door naasten: familieleden, vrienden, kennissen en buren. Het gaat om langdurige zorg die onbetaald is. Doorgaans wordt van mantelzorg gesproken als de verzorging meer dan acht uur per week duurt, of langer dan drie maanden achtereen. (bron: Rijksoverheid). Heeft iemand minder zorg nodig, dan heet dat gebruikelijke zorg (Zorg die mensen in een huishouding redelijkerwijs aan elkaar kunnen geven-CIZ Protocol Gebruikelijke zorg).
Bij mantelzorg kan het ook gaan om activiteiten die normaliter door professionele medewerkers uitgevoerd (zouden kunnen) worden in het kader van de gestelde indicatie, de op grond van de indicatie te maken zorgafspraken en de aan de indicatiestelling gekoppelde (ZVW / WMO) financiering. Het kan bij mantelzorg dus concreet gaan om bijvoorbeeld lichamelijke verzorging of huishoudelijke ondersteuning. Een mantelzorger is niet per definitie de eerste contactpersoon en andersom.
Mantelzorgers,
Het klassieke beeld dat mantelzorg alleen het aantrekken van steunkousen inhoudt klopt allang niet meer, mantelzorg houdt ook het uitvoeren van risicovolle handelingen in. Hieronder valt zelfs het geven van medicijnen door middel van injecties. De mantelzorger verleent de zorg en de daaronder vallende risicovolle handelingen onder eigen verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid in het speelveld van informele (mantel)zorg waarin niets geregeld is. Omdat mantelzorg afspeelt in het privé-domein, waar de overheid geen zeggenschap over heeft. Dit is een bewuste keuze van de Overheid om geen verantwoording en aansprakelijkheid te dragen in verband met het onbewust onveilig handelen van de mantelzorgers.
Mantelzorg is niet verplicht,
Soms lijkt dit wel zo, doordat bij de indicatiestelling het begrip gebruikelijke zorg wordt gehanteerd. Gebruikelijke zorg is de hulp die mensen elkaar normaal gesproken geven. Omdat ze een gezin vormen of samenleven. Dit is bijvoorbeeld de zorg voor het huishouden of de zorg voor de kinderen.
Vaak geeft de mantelzorger een combinatie van onderstaande hulp:
> gezelschap, troost, afleiding, contact met de buitenwereld, een luisterend oor
​
> verzorging (douchen, aankleden)
​
> structuur en zo nodig toezicht
​
> vervoer en begeleiding naar de arts, kapper enz.
​
> sociale activiteiten (verjaardagen, bezoekjes, uitstapjes)
​
> administratie, geldzaken, aanvragen en regelen van hulp- of zorgvoorzieningen
​
> hulp in het huishouden (schoonmaken, boodschappen)
> klussen in en rondom het huis
​
> eten en drinken bereiden (ook aanbieden, voeren)
​
> verpleging (medicatie geven/toedienen, injecteren, wonden verzorgen)
Mensenrechten van de mantelzorger
​
Mensenrechten Bron: College voor de rechten van de mens.
Laatste update 9 november 2018.
​
Wat speelt er?
In Nederland leveren ongeveer 4,4 miljoen mensen een actieve en structurele bijdrage aan de zorg voor iemand uit hun naaste omgeving. Zij gaan bijvoorbeeld met hun partner, familie, vriend of buur mee naar het ziekenhuis, bieden gezelschap of emotionele steun, persoonlijke verzorging, hulp bij het huishouden of administratieve hulp. Met veel mantelzorgers gaat het goed, maar er zijn ook mensen die een hoge belasting ervaren.
Wat heeft dit met mensenrechten te maken?
Veel mensen vinden het heel gewoon om te zorgen voor vrienden of familie. Mantelzorg kan veel voldoening geven, maar vaak is het noodzaak. En psychisch en lichamelijk kan mantelzorg zwaar zijn. Het kan leiden tot stress en uitputting. Bovendien is het een extra taak naast het werk en in sommige gevallen de zorg voor het gezin. Sommige mensen kiezen er dan ook voor om minder uren te gaan werken. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau ervaart bijna een op de tien helpers een hoge belasting.
Als mantelzorg te zwaar is en er te weinig oog is voor de mantelzorger, kunnen haar of zijn mensenrechten in het geding komen. Als de zorg zo veel vraagt dat iemand zich genoodzaakt ziet minder uren te gaan werken, kan het recht op arbeid in het geding zijn. Als iemand geestelijk en lichamelijk uitgeput raakt door langdurige belasting en geen ondersteuning krijgt, kan dat het recht op gezondheid raken. En als iemand minder tijd heeft om vorm te geven aan zijn of haar sociale en gezinsleven, kan het recht op respect voor het privéleven in het gedrang komen.
De overheid heeft zowel op nationaal als lokaal niveau haar mensenrechtelijke verplichtingen op dit vlak vorm gegeven door nadere regelgeving zoals de Wet langdurige zorg de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg, Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst, de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg en de Wet bijzondere opneming in psychiatrische ziekenhuizen en financiële uitbuiting. De Inspectie voor de Gezondheidszorg is belast met het toezicht op de kwaliteit van zorg, preventie en medische producten
​